Szkoła z Klasą 2.0

Apokryfy

Apokryf (gr. ἀπόκρυφος, ápókryphos – ukryty, tajemny) – określenie używane obecnie głównie w kontekście ksiąg o zabarwieniu religijnym z okresu przełomu naszej ery, które Kościół katolicki uważa za nienatchnione, w szczególności to księgi niewchodzące w skład Biblii.

Kilka ważnych informacji

Określenie używane w starożytności niechrześcijańskiej w stosunku do tekstu religijnego lub filozoficznego w hellenistycznych religiach misteryjnych oraz systemach filozoficznych o charakterze hermetycznym. Apokryfy były szeroko rozpowszechnione aż do schyłku starożytności na terenie cesarstwa rzymskiego, szczególnie w jego wschodniej części w postaci nurtu religijnego zwanego gnostycyzmem. Jednakże w tym ostatnim przypadku zagadnienie związane z apokryfami łączy się już z chrześcijaństwem, co wynika z charakteru samego gnostycyzmu. W tym kontekście termin "apokryf" w kręgach filozoficzno-religijnych oznaczał, że do poszczególnych ksiąg mają dostęp tylko osoby wtajemniczone, posiadające określoną wiedzę (gnosis), niedostępną dla profanów. W Kościołach protestanckich księgi te są określane jako pseudoepigrafy.

Artykuł odpowiadający na pytanie Dlaczego Odrzucamy Apokryfy?

Apokryfy Starego Testamentu

Wśród apokryfów starotestamentalnych wyróżnia się trzy podstawowe grupy:

Opowiadania mają charakter quasi-historyczny, opisują zazwyczaj dzieje narodu w jakimś wycinku, albo koleje losu jakiejś osoby – nawiązują one albo do rzeczywistych wydarzeń, albo też (tak jest najczęściej) oparte są na legendach.
- Księga Jubileuszów;
- 3 Księga Ezdrasza;
- 3 Księga Machabejska;
- Apokalipsa Mojżesza;
- Życie Adama i Ewy;
- Testament Adama;
- Wniebowstąpienie Izajasza.

Pisma dydaktyczne to księgi mądrościowe zawierające pouczenia dotyczące spraw moralnych i religijnych. Do nich można zaliczyć:
- Testamenty Dwunastu Patriarchów;
- Psalm 151 i 4 dalsze;
- Psalmy Salomona;
- Modlitwa Manassesa;
- 4 Księga Machabejska;
- pisma dydaktyczne z Qumran.

Apokalipsy – nawiązują one przede wszystkim do kanonicznych ksiąg prorockich
- Księga Henocha;
- Wniebowzięcie Mojżesza;
- 4 Księga Ezdrasza;
- Apokalipsa Barucha;
- Apokalipsa Abrahama;
- Testament Abrahama;
- Apokalipsa Eliasza;
- Księga Eliasza;
- Apokalipsa Sofoniasza;
- Apokalipsa Ezechiela;
- Wyrocznie sybillińskie.

Apokryfy Nowego Testamentu

Najogólniej apokryfy Nowego Testamentu dzieli się wg kryterium wierności kanonowi biblijnemu na:

ortodoksyjne (nieheretyckie) – nie wykraczające doktrynalnie poza treści przedstawione w księgach kanonicznych, będące tylko uzupełnieniem tychże;
nieortodoksyjne (heretyckie) – przede wszystkim chodzi tutaj o apokryfy gnostyckie, znacząco odbiegające w swojej treści od ksiąg kanonicznych, istotnie zmieniającymi przesłanie Jezusa, albo jego pozycję i rolę, a nawet wszystko razem.

Apokryfy Nowego Testamentu zasadniczo dzielą się wg gatunków literackich, podobnie, jak i ich kanoniczne odpowiedniki, na:

Ewangelie
- wg tradycji autorstwa poszczególnych apostołów:
  - Ewangelia Bartłomieja;
  - Ewangelia Filipa;
  - Ewangelia Jana (arabska);
  - Ewangelia Judasza;
  - Ewangelia Macieja;
  - Ewangelia Piotra;
  - Ewangelia Tomasza
- judeochrześcijańskie:
  - Ewangelia Ebionitów
  - Ewangelia Hebrajczyków;
  - Ewangelia Nazarejczyków;
- Ewangelie dzieciństwa Jezusa:
  - Ewangelia Pseudo-Mateusza;
  - Ewangelia Dzieciństwa Arabska;
  - Ewangelia Dzieciństwa Łacińska;
  - Ewangelia Dzieciństwa Ormiańska;
  - Ewangelia Dzieciństwa Tomasza;
  - historia dzieciństwa Jezusa będąca inną ewangelią Tomasza;
  - opowiadania o dzieciństwie Jezusa (gnostycka);
  - Protoewangelia Jakuba
- inne ewangelie poświęcone Jezusowi:
  - Ewangelia Barnaby;
  - Ewangelia Egerton (Papirus Egerton);
  - Ewangelia Gruzińska;
  - Tajemna Ewangelia Marka
- maryjne:
  - historia niepokalanego poczęcia Matki Bożej;
  - ewangelia o narodzeniu Matki Bożej;
  - o zaśnięciu Maryi;
  - lamentacje Matki Bożej
- poświęcone innym postaciom NT:
  - Ewangelia Egipcjan;
  - Ewangelia Gamaliela;
  - Ewangelia Marii Magdaleny;
  - Ewangelia Nikodema;
  - Historia Józefa Cieśli;
  - Opowiadanie o ścięciu Jana Chrzciciela;
  - Żywot Jana Chrzciciela
- inne ewangelie:
  - Ewangelia Maniego;
  - Ewangelie Oxyrhynchos (Papirusy Oxyrhynchos);
  - Ewangelia Pana (określana też jako Ewangelia Marcjona);
  - Ewangelia Prawdy.

Dzieje Apostolskie
- Dzieje Jana;
- Dzieje Pawła;
- Dzieje Piotra;
- Dzieje Piotra i Pawła;
- Dzieje Tomasza.
- Historia polemik Piotra z Szymonem Magiem.

Listy
- List Apostołów;
- List Barnaby;
- Listy Ignacego;
- Apokryf Jakuba;
- Listy Jezusa do Abgara;
- Listy Klemensa;
- List Pawła do Aleksandryjczyków
- List Pawła do Laodycejczyków;
- List Koryntian do Pawła;
- 3. List do Koryntian
- Korespondencja św. Pawła z Seneką (14 listów);
- List Polikarpa do Kościoła w Filippi.

Apokalipsy
- Apokalipsa Pawła;
- Apokalipsa Piotra;
- Pasterz Hermasa.

Inne
- Didache

Ponadto w niektórych wyznaniach protestanckich poniższe wersety są uznawane za pseudoepigrafy^[2]
- Ewangelia Mateusza 17:21
- Ewangelia Mateusza 18:11
- Ewangelia Mateusza 23:14
- Ewangelia Marka 7:16
- Ewangelia Marka 9:44
- Ewangelia Marka 9:46
- Ewangelia Marka 11:26
- Ewangelia Marka 15:28
- Ewangelia Łukasza 17:36
- Ewangelia Łukasza 23:17
- Ewangelia Jana 5:4
- Dzieje Apostolskie 8:37
- Dzieje Apostolskie 15:34
- Dzieje Apostolskie 24:7
- Dzieje Apostolskie 28:29
- List do Rzymian 16:24

Blog - Biblia